Bổ dương hoàn ngũ thang

Thành phần: Sinh hoàng kỳ 120g, Đương quy vĩ 3g, Xích thược 5g, Địa long 3g, Xuyên khung 3g, Hồng hoa 3g, Đào nhân 3g.
Công hiệu: Bổ khí hoạt huyết, hóa ứ thông lạc.
Chủ trị: Trúng phong do khí hư huyết ứ, mạch lạc ứ trở gây ra. Triệu chứng thấy bán thân bất toại, miệng mắt méo lệch, nói năng khó khăn, khóe miệng chảy dãi, tiểu tiện nhiều lần hoặc tiểu không tự chủ, lưỡi bệu mà tối nhạt, rêu trắng, mạch huyền.
Cách dùng: Sắc nước uống, ngày hai lần.
Phân tích bài thuốc: Trong bài thuốc trọng dụng Hoàng kỳ làm quân, để bổ khí thăng dương, khí vượng thì có thể hành huyết, là thuốc trị gốc; Thần là Đương quy vĩ, sở trường hoạt huyết, kiêm cả dưỡng huyết, do đó có cái hay là hóa ứ mà không tổn thương huyết; Tá bằng Xuyên khung, Hồng hoa để trị huyết, Xích thược, Đào nhân để hóa ứ, từ đó làm cho ứ huyết tiêu tan thì kinh lạc thông. Trong bài thuốc, Hoàng kỳ phối hợp với Đương quy, mang ý nghĩa của “Đương quy bổ huyết thang”, có hiệu quả bổ khí sinh huyết, có thể bù đắp sự huyết hư bất túc do kinh mạch huyết ứ gây ra, thì trừ ứ mà không tổn thương chính khí, bổ chính mà không gây trở ngại cho tà khí; Địa long vị mặn tính hàn giáng tiết, giỏi bò đi ở nơi đất ẩm ướt, có thể làm cho đất tích tụ lâu ngày trở nên mềm xốp, được sự trợ giúp của Hoàng kỳ thì tính chạy được tăng cường, có thể đi khắp toàn thân để thông kinh hoạt lạc. Các vị thuốc phối hợp, làm cho khí vượng huyết hành, ứ tan thì mạch thông, kinh mạch thông, chi thể được nuôi dưỡng, mà bán thân bất toại được phục hồi, các chứng dần dần khỏi.
Bình luận: Vương Thanh Nhậm trong “Y Lâm Cải Thác • Luận Trúng Phong Bất Thị Phong” (医林改错•论抽凤不是风) nói “nguyên khí đã hư, tất không thể đến được mạch máu, mạch máu không có khí, tất sẽ dừng lại mà thành đàm”, cho rằng bệnh cơ của bán thân bất toại thuộc khí hư huyết ứ, và sáng chế ra Bổ dương hoàn ngũ thang. Thầy Nhan cho rằng đây là một đột phá lớn trong việc luận trị trúng phong của Trung y, và trong thực tiễn lâm sàng phát hiện “đàm” cũng là một nguyên nhân quan trọng của trúng phong. Do đó, thầy Nhan phỏng theo ý của Bổ dương hoàn ngũ thang của họ Vương, đã nghiên cứu và chế tạo ra “Bột cao khô phòng ngừa trúng phong” (中风预防干膏粉). Bài thuốc này lấy Hoàng kỳ, Xuyên khung, Bồ hoàng để ích khí hoạt huyết làm chính, phụ trợ bằng Thương truật để vận tỳ vị trừ đàm thấp, tiến hành can thiệp bằng thuốc đối với nhóm người dễ mắc trúng phong, hy vọng thông qua việc ngăn ngừa xơ vữa động mạch não, thúc đẩy việc thiết lập tuần hoàn bàng hệ mạch máu não, tăng lưu lượng máu não để đạt được mục đích phòng ngừa trúng phong. Và còn mở rộng phạm vi ứng dụng của Bổ dương hoàn ngũ thang, đối với di chứng bệnh mạch máu não, sa sút trí tuệ do mạch máu, nếu biểu hiện ngây ngô, gia Hoàng tinh, Kỷ tử để điền tinh ích tủy; nói lảm nhảm, gia Thạch cao, Tri mẫu để trừ phiền; bứt rứt khó ngủ, gia Hoàng liên, Nhục quế để giao thông tâm thận; chi trên liệt, gia Quế chi, Tang chi, Kê huyết đằng để hoạt huyết thông lạc; chi dưới liệt mềm vô lực, gia Xuyên đoạn, Hoài ngưu tất, Đỗ trọng để cường tráng gân cốt; nếu bán thân bất toại lâu ngày không khỏi, có thể gia Thủy điệt, Thổ miết trùng để hoạt huyết sưu tầm loại bỏ; nói năng khó khăn, gia Thạch xương bồ, Uất kim, Cương tàm để trừ đàm lợi khiếu; khóe miệng chảy dãi, gia Ích trí nhân, Đảng sâm, Bạch truật để ích khí kiện tỳ; tiểu tiện nhiều lần, gia Ô dược, Ích trí nhân để bổ thận cố sáp; tỳ hư không vận, có thể gia Thương truật, Bạch truật để kiện vận tỳ vị; đàm nhiều, gia Chế bán hạ, Thiên trúc hoàng, Đởm nam tinh để thanh nhiệt hóa đàm; nếu thiên về hàn, gia Phụ tử, Quế chi để ôn dương tán hàn; thiên về huyết hư táo nhiệt, có thể gia Tri mẫu, Ngọc trúc, Bách hợp để thanh nhiệt nhuận táo, và giảm liều lượng Hoàng kỳ một cách thích hợp; khí hư rõ rệt, có thể gia Đảng sâm, Thái tử sâm để tăng cường ích khí; huyết ứ nặng, có thể gia các vị thuốc phá huyết như Nga truật, Kê huyết đằng, Quỷ tiễn vũ. (Trần Lệ Quyên)