Tứ vật thang công dụng chủ trị
Tổ thành gồm: Bạch Thược, Đương Quy, Thục Địa Hoàng, Xuyên Khung.
Công Dụng của Tứ Vật Thang: bổ huyết hòa huyết.
Chủ Trị của Tứ Vật Thang:
Dinh huyết hư trệ chứng. Tâm quý mất ngủ, hoa mắt chóng mặt, hình thể ốm thiếu sức, phụ nữ kinh nguyệt không điều, kinh lượng ít hoặc kinh bế không hành, bụng đau, lưỡi nhạt, mạch vi huyền hoặc vi sáp.
Phân Tích Bệnh Cơ:
Huyết thuộc âm, nội dưỡng ngũ tạng, ngoại sung hình thể. Do đó trong Nạn Kinh (12 nạn) nói: huyết chủ nhuận chi. Huyết dịch sung thịnh đối với sự hoạt động của các tổ chức khí quan vô cùng quan trọng. Như trong Tố Vấn – Ngũ Tạng Sinh Thành nói: Can thụ huyết nhi năng thị, túc thụ huyết nhi năng bộ..
Âm huyết khuy hư, tạng phủ hình thể mất đi tư nhuận mà xuất hiện vô số bệnh biến. Nếu huyết hư không thể thượng vinh, thanh khiếu lúc này xuất hiện hoa mắt, chóng mặt, sắc mặt nhợt nhạt, môi tái, lưỡi nhạt.
Tâm chủ huyết tàng thần, huyết hư tâm mất sở dưỡng, thần bất ninh xá xuất hiện tâm quý (hồi hợp, trống ngực), mất ngủ mơ nhiều. Huyết hư không thể sung hình thể nên người ốm thiếu lực. Âm huyết bấc túc, huyết hải hư rỗng, phụ nữ huyết hư kinh lượng thiểu, đau bụng.
Từ đó có thể thấy, dinh huyết hư trệ, tạng phủ hình thể mất đi tư nhuận chính là bệnh cơ của bản chứng.
Ý nghĩa phối ngũ của Tứ Vật Thang:
Bài Tứ Vật Thang được thiết lập cho chứng huyết hư trệ, lấy bổ huyết điều huyết làm pháp. Trong bài Thục Địa vị cam vi ôn quy Can Thận Kinh, chất nhuận mà trệ, là tư âm bổ huyết yếu dược.
Trong Bản Thảo Cương Mục Viết về Thục Địa như sau: Điền cốt tủy, trưởng cơ nhục, sinh tinh huyết, bổ ngũ tạng nội thương bất túc.
Trương Cảnh Nhạc trong Cảnh Nhạc Toàn Thư viết về Thục Địa: năng bổ ngũ tạng chi chân âm.. chư kinh chi âm huyết hư giả, phi Thục Địa bất khả.
Trong bài Tứ Vật Thang Thục Địa làm quân dược. Đương Quy cam ôn chất nhuận, quy tâm can kinh, giỏi bổ huyết lại hoạt huyết. Tiền nhân gọi là bổ trung hữu động, hành trung hữu bổ, huyết trung chi thần dược. Bài này sử dụng Đương Quy trợ lực cho Thục Địa bổ huyết, là thần dược trong bài. Bạch Thược toan cam chất nhu nhuận, quy can tỳ kinh, công dụng dưỡng huyết liễm âm, cùng với Thục Địa, Đương Quy cùng tư âm dưỡng huyết, có thể hoãn câu cấp mà chỉ phúc thống. Xuyên Khung tân tán ôn thông, quy can đởm kinh, thượng hành đầu mục, hạ hành huyết hải, trung khai uất kết, ngoài thông mạch lạc, là huyết trung khí dược, sở trường hoạt huyết hành khí, cùng Đương Quy tương phối tất sướng đạt huyết mạch.
Trong bài Thục Địa, Thược Dược (Bạch Thược) nhu nhuận, chuyên dưỡng huyết liễm âm. Đương Quy, Xuyên Khung ôn thông, trong bổ có hành.
Đặc điểm phối ngũ của bài Tứ Vật Thang có 2 điểm: thứ nhất là bổ huyết và hoạt huyết cùng sử dụng. Bổ huyết mà không trệ huyết, hòa huyết mà không thương huyết. Lâm sàng thích hợp huyết hư huyết trệ chứng. Thứ 2 là chư dược đều quy Can Kinh. Do đó bản dương chú trọng ở điều bổ can huyết.
Phụ nữ lấy can làm tiên thiên, một khi can huyết bất túc, dễ xuất hiện can uất huyết trệ, phụ khoa bệnh, thai sản chư chứng kinh nguyệt không điều mà nguyên nhân thường có liên quan đến can huyết bất túc.
Lâm Sàng Ứng Dụng Tứ Vật Thang:
1/ Chứng Trị yếu điểm: Bài Tứ Vật Thang trị lấy huyết hư làm chủ yếu bệnh lý biến hóa, lâm sàng vận dụng lấy hoa mắt chóng mặt, tâm quý (hồi hộp), sắt mặt trắng, lưỡi nhạt, mạch vi làm chứng trị yếu điểm.
2/ Cách gia giảm bài Tứ Vật Thang:
Kiêm khí hư gia Nhân Sâm, Hoàng Kỳ để bổ khí sinh huyết, nếu kèm ứ trệ nặng thì gia Đào Nhân, Hồng Hoa, Xích Thược nhằm tăng cường hoạt huyết khứ ứ. Huyết hư hàn gia thêm Nhục Quế, Bào Khương, Ngô Thù Du để ôn thông huyết mạch. Huyết hư có nhiệt gia Hoàng Cầm, Đan Bì, Thục Địa có thể chuyển thành Sinh Địa để thanh nhiệt lương huyết.
3/ Bài Tứ Vật Thang ngày nay ứng dụng trị liệu nữ khoa kinh nguyệt bất điều, thai sản bệnh, tầm ma chẩn, cốt thương khoa, quá mẫn cảm tính, thần kinh tính đau đầu.. thuộc phạm trù âm huyết hư đều có thể ứng dụng. Nếu mất máu lượng lớn, cần chú trọng bổ khí cố thoát, bài này sẽ không phù hợp.
Sử Dụng Tứ Vật Thang Chú ý: Bài này Thục Địa Hoàng nê trệ, Đương Quy hoạt nhuận, nếu thấp thịnh bụng chướng mãn, đại tiết nát không sử dụng.
Để bài thuốc có công hiệu tốt, hãy sử dụng thuốc bắc chính phẩm. Cần tư vấn về thuốc bắc loại một, thuốc bắc chính phẩm hãy liên hệ Thọ Khang Đường.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
