Tục Đoạn (Xuduan)
Chú ý: nội dung tham khảo cho người học y. Người không hiểu y không tự ý sử dụng tránh tổn hại sức khỏe nếu dùng không đúng.
[Tên khác] Long đậu, thuộc chiết (Thần Nông bản thảo kinh), tiếp cốt, nam thảo (Danh y biệt lục), tiếp cốt thảo (Vệ sinh dị giản phương), xuyên đoạn (Lâm chứng chỉ nam y án), hòe sinh, long lập, hòe hòe sinh, chư đằng đoạn, tục đoạn đằng (Hòa Hán dược khảo).
[Nguồn gốc] Tục đoạn, lần đầu tiên được ghi chép trong “Thần Nông bản thảo kinh”, được xếp vào loại thượng phẩm, được ghi chép trong nhiều sách y học cổ truyền qua các thời đại. Tên gọi này xuất phát từ công dụng của nó là “tục cân cốt” (nối liền gân cốt). Là rễ khô của cây xuyên tục đoạn (Dipsacus asper Wall. ex Henry), một loại cây thân thảo sống lâu năm thuộc họ xuyên tục đoạn. Chủ yếu được sản xuất ở khu vực Phù Lăng, Tứ Xuyên, Hạc Phong, Hồ Bắc, Tang Thực, Hồ Nam, Quý Châu và những nơi khác. Ngoài ra, còn có ở Vân Nam, Thiểm Tây và những nơi khác. Chất lượng tốt nhất là từ Tứ Xuyên và Hồ Bắc. Hồ Bắc có sản lượng lớn nhất, trong đó Trường Dương có chất lượng tốt nhất. Có cả loại mọc hoang và loại được trồng.
[Thu hái và chế biến] Thu hái vào mùa thu, loại bỏ đầu rễ và rễ phụ, sấy khô bằng lửa nhỏ cho đến khi nửa khô, chất đống “đổ mồ hôi” cho đến khi bên trong chuyển sang màu xanh lục, sau đó sấy khô hoàn toàn. Cắt thành lát mỏng để dùng.
[Quy cách sản phẩm] Tục đoạn xuyên được phân loại thành 1-4 loại tùy theo độ dài và độ dày. Loại tốt nhất là loại có sợi to, mềm, dễ gãy, mặt cắt có màu xanh lục đậm. Chất lượng tốt nhất là loại từ Hồ Bắc.
Theo quy định của “Dược điển Trung Quốc” (ấn bản năm 2010, phần 1): Độ ẩm không được quá 10,0%; tổng tro không được quá 12,0%; tro không tan trong axit không được quá 3,0%; chất chiết xuất hòa tan trong nước không được ít hơn 45,0%. Sản phẩm này được tính theo sản phẩm khô, hàm lượng saponin IV xuyên tục đoạn (C47H76O18) không được ít hơn 2,0%.
[Tính vị] Vị đắng, cay, tính hơi ấm. Quy kinh can, thận.
[Công dụng Của Tục Đoạn] Bổ ích can thận, cường gân kiện cốt, cầm máu an thai, chữa thương tục chiết.
【ỨNG DỤNG Của Tục Đoạn】
Liệt dương, di tinh, tiểu són: Vị thuốc này có vị ngọt, tính ấm, giúp bổ dương, vị cay, tính ấm, tán hàn, dùng để trị chứng thận dương bất túc, hạ nguyên hư lạnh, liệt dương, di tinh, tiểu són. Thường phối hợp với lộc nhung, nhục thung dung, thỏ ty tử và các vị thuốc tráng dương khởi nuy khác, như “Kê phong phổ tế phương” lộc nhung tục đoạn tán; hoặc dùng chung với viễn chí, xà sàng tử, sơn dược và các vị thuốc tráng dương ích âm, giao thông tâm thận, như “Ngoại đài bí yếu” viễn chí hoàn; cũng thường dùng chung với long cốt, phục linh để trị chứng hoạt tiết không cầm, như “Thụy trúc đường kinh nghiệm phương” tỏa tinh hoàn.
Đau lưng mỏi gối, phong thấp tê bì: Vị thuốc này có vị ngọt bổ hư, tính ấm trợ dương, vị cay tán ứ, có công dụng bổ ích can thận, kiện gân cốt, thông lợi huyết mạch. Dùng để trị chứng can thận bất túc, đau lưng mỏi gối, phối hợp với tỳ giải, đỗ trọng, ngưu tất, như “Chứng trị chuẩn thằng” tục đoạn đan; dùng để trị chứng can thận bất túc kiêm phong hàn xâm nhập gây phong thấp tê bì, có thể phối hợp với phòng phong, xuyên ô, như “Thái bình huệ dân hòa tễ cục phương” tục đoạn.
Băng lậu hạ huyết, động thai không yên: Vị thuốc này bổ ích can thận, điều lý xung nhâm, có công dụng cố kinh an thai. Có thể dùng cho các chứng can thận bất túc, băng lậu hạ huyết, động thai không yên. Như “Vĩnh loại linh phương” dùng vị thuốc này phối hợp với trắc bá than, đương quy, ngải diệp và các vị thuốc chỉ huyết hoạt huyết, ôn kinh dưỡng huyết, dùng để trị chứng băng trung hạ huyết lâu không dứt; lại như “Y học trung trung tham tây lục” thọ thai hoàn, dùng vị thuốc này với tang ký sinh, a giao để trị chứng hoạt thai.
Tổn thương do té ngã, gãy xương: Vị thuốc này có tính cay ấm phát tán, giỏi hoạt huyết khử ứ; công dụng ngọt ấm bổ ích, lại có thể tráng cốt cường cân, có khả năng tục cân tiếp cốt, trị thương chỉ thống. Dùng để trị tổn thương do té ngã, ứ huyết sưng đau, gãy xương. Thường dùng chung với đào nhân, hồng hoa, xuyên sơn giáp, tô mộc; hoặc dùng chung với đương quy, mộc qua, hoàng kỳ để trị chứng chân gối gãy tổn sau khi lành không được bồi bổ, gân co rút đau nhức, như “Tái kim đan” khâu tổ thân cân đan.
Ung nhọt, ứ huyết đau nhức: Vị thuốc này hoạt huyết khử ứ chỉ thống, phối hợp với các vị thuốc thanh nhiệt giải độc, dùng để trị ung nhọt, ứ huyết sưng đau. Như “Bản thảo hối ngôn” dùng vị thuốc này tám lạng, bồ công anh bốn lạng, dùng để trị nhũ ung nhũ thống.
【CÁCH DÙNG VÀ LIỀU DÙNG】
* 9~15g, sắc nước uống hoặc dùng dạng hoàn, tán; dùng ngoài lượng thích hợp tán bột đắp.
* Băng lậu hạ huyết nên sao qua trước khi dùng.
* Rượu tục đoạn thường dùng cho phong thấp tê bì, tổn thương do té ngã, gân cốt tổn thương.
* Muối tục đoạn thường dùng cho chứng đau lưng mỏi gối.
【CHÚ Ý KHI SỬ DỤNG】
* Người bị phong thấp nhiệt tý kiêng dùng.
【LUẬN VỀ THUỐC】
Thần nông bản thảo kinh: “Chủ trị thương hàn, bổ bất túc, kim sang ung thương. Gãy tổn, tục gân cốt, phụ nữ khó sinh.”
Bản thảo hối ngôn: “Tục đoạn, là thuốc bổ tục huyết mạch. Đại để huyết mạch đã đứt không có nó không liền, gân cốt bị thương không có nó không yên, dùng lâu thường dùng, có thể ích khí lực, có hiệu quả bổ thương sinh huyết, bổ mà không trệ, hành mà không tiết, cho nên phụ khoa, ngoại khoa dùng rất nhiều.”
Danh y biệt lục: “Phụ nữ băng trung lậu huyết, kim sang huyết nội lậu, chỉ thống sinh cơ nhục, và tổn thương cổ tay ác huyết đau lưng, khớp co rút!”
Bản thảo kinh sơ: “Là thuốc quan trọng để trị thai sản, tục tuyệt thương, bổ bất túc, trị kim sang, lý eo thận.”
Điền nam bản thảo: “Bổ can, cường gân cốt. Đi vào kinh lạc, chỉ kinh trung toan thống. An thai, trị phụ nữ bạch đới, sinh tân huyết, phá ứ huyết… trợ khí điều huyết mạch, bổ ngũ lao thất thương. Phá trưng kết, ứ huyết… phụ nữ trước sau khi sinh các bệnh… co tiểu tiện, chỉ tiết tinh tiểu ra máu, thai lậu.”
Nhật hoa tử bản thảo: “Trợ khí điều huyết mạch, bổ ngũ lao thất thương. Phá trưng kết, ứ huyết… phụ nữ trước sau khi sinh các bệnh… co tiểu tiện, chỉ tiết tinh tiểu ra máu.”
Nếu bạn cần tư vấn điều trị thận hư lưng đau gối mỏi, di mộng tinh, hãy liên hệ với Thọ Khang Đường.
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
