【Tên gọi khác】 Ích trí (《Thần Nông Bản Thảo Kinh》), Mật tỳ (《Bản Thảo Cương Mục》), Long nhãn can (《Tuyền Châu Bản Thảo》).
【Nguồn gốc】 Long Nhãn Nhục, được ghi chép lần đầu trong 《Thần Nông Bản Thảo Kinh》, được liệt vào hàng thượng phẩm, các sách bản thảo qua các đời đều có ghi lại, tên gọi do hình dáng mà ra. Là giả chủng bì của cây long nhãn Dimocarpus longan Lour. thuộc họ Bồ hòn, cây thân gỗ thường xanh. Chủ yếu sản tại Ngọc Lâm, Quế Bình, Sầm Khê, Bác Bạch, Bình Nam, Thương Ngô (Quảng Tây), Phủ Điền, Tiên Du, Huệ An (Phúc Kiến). Chất lượng sản phẩm Phúc Kiến tốt, sản lượng Quảng Tây lớn nhất.
【Thu hái và bào chế】 Mùa hè, mùa thu thu hái quả chín, phơi khô, bỏ vỏ, hạt, phơi đến khi khô ráo không dính, bảo quản dùng dần.
【Tính vị】 Vị ngọt, tính ấm. Quy kinh tâm, tỳ.
【Công hiệu】 Bổ ích tâm tỳ, dưỡng huyết an thần.
【Ứng dụng】
* Tâm tỳ lưỡng hư: Sản phẩm này vị ngọt tính ấm, nhập hai kinh tâm, tỳ, có công dụng bổ ích tâm tỳ, vừa không gây béo ngậy, vừa không gây đình trệ, là vị thuốc bổ dưỡng. Thuốc tốt, vì vậy có thể dùng để trị các chứng do suy nghĩ quá độ, lao tổn tâm tỳ gây ra như kinh quý hoảng hốt, mất ngủ hay quên, ăn ít mệt mỏi, và các chứng do tỳ khí hư yếu, không thống nhiếp được gây ra như băng lậu, đại tiện ra máu. Trên lâm sàng thường dùng chung với các vị thuốc bổ khí dưỡng huyết an thần như nhân sâm, hoàng kỳ, đương quy, toan táo nhân để tăng cường dược lực, ví dụ như bài thuốc Quy tỳ thang trong 《Hiệu chú phụ nhân lương phương》; Trong 《Tuyền Châu bản thảo》 ghi chép việc dùng long nhãn nhục sắc với nước gừng để trị tiêu chảy do tỳ hư, nếu phối hợp thêm bạch truật, ý dĩ nhân, sơn dược thì hiệu quả càng tốt.
2. Khí huyết đều suy. Vị thuốc này có tính ngọt ấm đi vào tỳ, lại có thể bổ hậu thiên chi nguyên để ích khí dưỡng huyết, hơn nữa vị ngọt dịu hòa bình, thích hợp dùng lâu dài. Vì vậy cũng có thể dùng để trị các chứng do khí huyết bất túc gây ra như mệt mỏi vô lực, ít hơi tự ra mồ hôi, sắc mặt nhợt nhạt hoặc vàng úa, hoặc người già yếu, người bệnh lâu ngày cơ thể suy nhược. Dùng 30g vị thuốc này thêm 3g đường trắng chưng cách thủy uống sẽ có hiệu quả nhanh chóng, công hiệu bổ khí huyết không thua kém nhân sâm, hoàng kỳ; Nếu khí huyết bất túc, kiêm thêm chứng dương hư nhẹ, có thể ngâm long nhãn nhục vào rượu trắng hảo hạng, sau một trăm ngày, mỗi ngày uống một lượng vừa phải, ví dụ như bài thuốc Long nhãn tửu trong 《Vạn thị gia sao phương》.
Ngoài ra, 《Tuyền Châu bản thảo》 ghi chép việc dùng long nhãn nhục cùng với sinh khương, đại táo để trị chứng khí huyết đều suy kiêm dương phù ở phụ nữ sau sinh.
Cách dùng và liều lượng 9~15g. Cũng có thể nấu thành cao, ngâm rượu hoặc làm hoàn tễ.
【Chú ý khi sử dụng】Người có nội hỏa, đờm ẩm khí trệ, thấp trở trung mãn và ngoại cảm chưa khỏi thì kiêng dùng.
【Giám biệt dùng thuốc】Long nhãn nhục, A giao đều là những vị thuốc bổ huyết tốt, hơn nữa dược tính lại ôn hòa. A giao còn có tác dụng cầm máu tốt, có thể trị nhiều chứng xuất huyết, đồng thời có thể tư âm, thanh phế nhuận táo; Long nhãn nhục giỏi ích tâm tỳ, an thần trí, điều mà A giao không thể sánh bằng.
【Dược luận】
1.《Thần Nông bản thảo kinh》: “Chủ trị an định ý chí, chán ăn, dùng lâu ngày làm mạnh hồn phách, thông minh.”
2.《Dược phẩm hóa nghĩa》: “Long Nhãn Nhục, đại bổ âm huyết. Phàm sau khi xuất huyết phần trên, dùng chung với quy tỳ thang cùng liên nhục, khiếm thực để bổ tỳ âm, khiến tỳ vượng thống huyết quy kinh; Nếu thần tư mệt mỏi, tâm kinh huyết thiếu, dùng cái này để hỗ trợ sinh địa, mạch đông bổ dưỡng tâm huyết; Lại nếu gân cốt quá lao, gan tạng hư không, dùng cái này để hỗ trợ thục địa hoàng, đương quy, tư gan bổ huyết.”
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
