Kinh nghiệm sử dụng Sài Hồ của Nhan lão tiên sinh. Xin giới thiệu cho người học y cùng tham khảo. Người không hiểu y không tự tiện dùng thuốc.
Sài Hồ vị đắng, cay, tính hơi hàn, quy kinh Can, Đởm. Công năng giải biểu thoái nhiệt, sơ can giải uất, thăng cử dương khí, đặc biệt giỏi trong điều trị các loại bệnh chứng do can khí uất trệ gây ra. Quyển 1 của sách “Điền Nam Bản Thảo” nói rằng nó có thể “trừ tà nhiệt của tạng Can, lao nhiệt, hành khí nghịch kết của kinh Can, giảm đau vùng sườn trái do can khí”. Nhan Lão trên lâm sàng thường dùng Sài Hồ chủ trị các loại bệnh chứng do can khí không sơ tiết gây ra, khá hiệu quả.
[Kinh nghiệm dùng thuốc]
1. Vị thuốc quan trọng để sơ can giải uất Sài Hồ chuyên nhập kinh Can, Đởm, vị cay có thể sơ can đởm khí, tính hơi hàn có thể thanh can Hoả”, thường do tình chí uất ức bên trong, gan uất hoá hoả hoặc đờm, thấp, tích thực, ứ huyết và các tà khí khác cản trở sự lưu thông của khí cơ ở gan, hình thành khí cơ không thông sướng hoặc tắc nghẽn cục bộ hoặc toàn thân. Tất cả những trường hợp này đều có thể dùng Sài Hồ để sơ tiết khí cơ. Người xưa có câu “Sài Hồ kiếp gan âm” (柴胡劫肝阴), nhưng Nhan lão cho rằng chỉ cần phối hợp thuốc thích đáng là có thể phòng tránh được tác hại này.
2. Chú trọng sự biến hoá liều lượng
Nhan lão trong lâm sàng ứng dụng Sài Hồ trị bệnh, cực kỳ coi trọng sự biến hoá liều lượng. Trị ngoại cảm, hàn nhiệt vãng lai nên dùng liều lượng lớn, ví dụ như bài thuốc Tiểu Sài Hồ Thang ; trị gan uất khí trệ nên dùng liều lượng trung bình, ví dụ như bài thuốc Tiêu Dao Tán; trị trung khí hạ hãm nên dùng liều lượng nhỏ, ví dụ như bài thuốc Bổ Trung Ích Khí Thang.
3. Tùy chứng phối ngũ
(1) Sỏi túi mật: Túi mật phụ thuộc vào gan, lục phủ lấy “thông” làm công dụng. Nhan lão trị chứng đau quặn mật do sỏi túi mật gây ra, thường dùng bài thuốc Sài Hồ. Khí cơ xoay chuyển lớn, “thông” thì không đau. Trên lâm sàng thường phối hợp thêm Thanh Bì, Nga Truật, Đại Phúc Bì, Lục Ngạc Mai v.v., để khí cơ bị uất tắc được thông lợi.
(2) Hung tý, hung thống (Đau thắt ngực, đau ngực): Khí hành thì huyết hành, trị liệu cần trị khí. Nhan lão trị chứng hung tý, hung thống thuộc khí trệ huyết ứ, dùng Sài Hồ phối hợp với Chỉ Xác, Xuyên Khung, Đương Quy, Xích Thược v.v. để hành khí hoạt huyết, ví dụ như bài thuốc Huyết Phủ Trục Ứ Huyết Thang; nếu thuộc khí hư huyết ứ, thì dùng bài thuốc Ích Tâm Thang.
(3) Ngoại cảm phát nhiệt (Sốt do ngoại cảm): Phong hàn nhập biểu, sợ lạnh phát sốt, đau mình không mồ hôi, Lão Nhan thường dùng Kinh Phòng Bại Độc Tán để trị, dùng Sài Hồ và Kinh Giới, Phòng Phong cùng nhau để phát tán tà khí ở biểu. Nếu phong hàn hóa nhiệt, thì phối hợp thêm Đại Thanh Diệp , Khương Hoạt, Thanh Thủy Đậu Quyển, Điềm Trà Diệp (), Mã Tiên Thảo v.v. để phát hãn thoái nhiệt.
(4) Huyễn vựng do cổ (Chóng mặt do cổ): Lão Nhan chẩn trị huyễn vựng do cổ, thường theo phép “thanh dương bất thăng” (清阳不升 – dương khí thanh không thăng lên được) mà lập pháp. Dùng Hoàng Kỳ , Đảng Sâm, Thăng Ma , Sài Hồ cùng nhau để khí huyết thăng lên nuôi dưỡng các khiếu trống rỗng, nhờ đó mà hết chóng mặt.
4. Cách dùng và liều lượng
(1) Sinh dùng, Sao dấm, hoặc Tửu Sao ( Sao rượu): Giải biểu thoái nhiệt nên dùng sống, sơ can giải uất nên dùng sao giấm, thăng dương có thể dùng sống hoặc Tửu Chích.
(2) Liều lượng: Sắc nước uống, 6~9g.
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
