Đăng Tâm Thảo (Cây Bấc Đèn) Thanh Tâm Ninh Thần Chỉ Hãn Thông Lâm
Đăng Tâm Thảo (Cây Bấc Đèn), còn gọi là Cây Lòng Đèn, Thủy Lòng Đèn,… là tủy thân khô của cây Bấc Đèn, thuộc họ Bấc Đèn, có hình dáng thẳng, được bó thành từng bó nhỏ. Vị ngọt nhạt, tính hơi hàn, quy kinh Tâm, Phế, Tiểu trường, có công dụng thanh tâm hỏa, lợi tiểu tiện. Lão Y thường dùng để trị chứng tâm phiền mất ngủ, tiểu ít buốt rát, lở miệng lưỡi.
I [Kinh nghiệm dùng thuốc]
1. Thanh tâm giáng hỏa: Đăng Tâm Thảo tính hơi hàn, nhập kinh Tâm, có công dụng thanh tâm giáng hỏa. Sau khi bào chế với chu sa, gọi là Chu Bấc Đèn, nhờ tác dụng an thần của chu sa mà hiệu quả càng tăng. Lão Y thường dùng Chu Bấc Đèn để trị chứng tâm hỏa vượng. Tuy nhiên, vì thần sa hoặc chu sa là hợp chất của thủy ngân, có độc tính nhất định, không nên dùng lâu dài, dùng nhiều. Gần đây, các hiệu thuốc cũng ít cung cấp, thường xuyên hết hàng, nên thường dùng Bấc Đèn thay thế.
2. Thông lợi tiểu tiện: Đăng Tâm Thảo vị nhạt, chất nhẹ, Lão Y cho rằng Tâm và Tiểu trường có quan hệ biểu lý, Đăng Tâm Thảo có thể thông lợi tiểu tiện, nhiệt khí theo đường tiểu tiện mà giải, do đó cũng trừ được thấp tà ở kinh Tâm.
II Phối hợp theo chứng bệnh:
(1) Chứng tự ra mồ hôi (tự hãn): Mặc dù nói tự hãn thuộc khí hư bất cố, đạo hãn thuộc âm hư bất tàng, nhưng vì mồ hôi là dịch của Tâm, Lão Y thường chọn các vị thanh tâm, dưỡng tâm để trị chứng ra mồ hôi, phối hợp sử dụng. Ví dụ, dùng Đăng Tâm Thảo dẫn nhiệt đi xuống, hoặc thêm Bá Tử Nhân dưỡng tâm. Đồng thời, người tự hãn cũng có người nguyên khí bất túc, âm hỏa vượng, còn đạo hãn do âm hư không liễm tàng được, thường có hỏa, vì âm hư dễ sinh nội nhiệt. Cả hai trường hợp đều có thể dùng thuốc thanh giáng, Đăng Tâm Thảo thanh nhẹ đi xuống, nhẹ nhàng mà hiệu quả rõ rệt.
(2) Chứng ngủ nhiều: Chứng ngủ nhiều, thích ngủ, ngoài khí hư thanh dương bất thăng, thấp trọc mê muội, tâm hỏa bốc lên, đốt cháy âm huyết, âm huyết đã hư, tâm không chủ, thần không được dưỡng, cũng là cơ chế bệnh sinh quan trọng. Chứng ngủ nhiều thấy lưỡi đỏ gầy lép, mạch tế sác, Lão Y thường phối hợp Liên Tử Tâm, Liên Kiều Tâm, Đạm Trúc Diệp, Đăng Tâm Thảo… trong phương thuốc chính, đợi hỏa lui, tâm khí thanh sảng, trên dưới hô ứng, tự nhiên hồi phục.
(3) Chứng lâm: Lão Y trị chứng tiểu tiện bất lợi, tiểu buốt đỏ đau, tiểu rắt không thông… người mới mắc dùng Bát Chính Tán gia giảm; khí hóa không kịp thường do bệnh lâu ngày hoặc tái phát nhiều lần, hoặc thường gặp ở người già, có thể tham gia các vị thuốc trong phương Thanh Tâm Liên Tử Ẩm làm tá sứ; đối với bệnh nhân phì đại tuyến tiền liệt, Lão Y chủ trương ba nguyên tắc lớn bổ thận, thanh nhiệt và nhuyễn kiên, Bấc Đèn cũng có thể tùy tình hình mà vận dụng.
(4) Chứng Điên Cuồng: Chứng điên cuồng phần lớn do đờm dãi tắc nghẽn, đờm hỏa bốc lên, che mờ tâm khiếu não tủy mà gây ra, hoặc nói năng lộn xộn, hoặc cuồng táo bất an, đều lấy hóa đờm thanh tâm, giáng khí giáng hỏa làm nguyên tắc trị liệu chính. Lão Y lâm sàng thường dùng các bài thuốc như Điên Cuồng Mộng Tỉnh Thang, Hoàng Liên Ôn Đởm Thang, Sinh Thiết Lạc Ẩm… phối hợp với Hoàng Liên, Sinh Địa, Phục Linh, Mộc Thông, Trúc Diệp, Đèn Tâm Thảo…
4. Cách dùng và liều lượng: Sắc nước uống, 1~3g.
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
