Đương quy thược dược tán

Thành phần: Đương quy 9g, Bạch thược 9g, Xuyên khung 9g, Bạch truật 9g, Phục linh 9g, Trạch tả 9g.
Công hiệu: Điều can dưỡng huyết, kiện tỳ lợi thấp.
Chủ trị: Đau đầu, chóng mặt, tim hồi hộp, đau bụng, phù thũng, sa sút trí tuệ, chứng uất do can uất tỳ hư, huyết khuy thủy đình gây ra. Triệu chứng thấy đau đầu mà chóng mặt, có cảm giác nặng nề, u uất không vui, ăn không ngon; hoặc sắc mặt không tươi, tim hồi hộp thở ngắn, chi dưới hoặc toàn thân phù thũng, thần mệt sức yếu, mất ngủ hay quên, tự ra mồ hôi vô lực, lưỡi nhạt hoặc bệu to có vết răng,苔mỏng trắng nhờn, mạch trầm tế hoặc trầm hoạt.
Cách dùng: Tán tễ (đóng vào viên nang), mỗi lần 3~6g, ngày hai đến ba lần; Thang tễ, sắc nước uống, ngày ba lần.
Phân tích bài thuốc: Đương quy bổ huyết kiêm cả hành huyết, Bạch thược bổ huyết và nhu can chỉ thống, Xuyên khung hoạt huyết mà thuận khí, ba vị thuốc này đều vào phần huyết của kinh Can, Xuyên khung kiêm cả đi vào phần khí của kinh Can; Bạch truật cùng Phục linh, Trạch tả kiện tỳ lợi thủy, các vị thuốc hiệp lực, phát huy chức năng điều huyết lợi thủy, là bài thuốc trị cả khí và huyết, điều hòa cả Can và Tỳ.
Bình luận: Đương quy thược dược tán được ghi chép lần đầu trong “Kim Quỹ Yếu Lược • Phụ Nhân Nhâm Thần Bệnh Mạch Chứng Tịnh Trị” (金匮要略•妇人妊娠病脉证并治), theo các điều văn thì nó được dùng cho đau bụng trong thai kỳ và các loại đau bụng của phụ nữ. Phụ nữ chính khí bất túc, làm cho âm thừa dương, mà thủy khí thắng thổ, thổ khí không điều hòa, tỳ uất không duỗi, do đó dùng Đương quy, Thược dược để dưỡng huyết, Phục linh, Bạch truật để phù tỳ, Trạch tả để tả thủy dư thừa, Xuyên khung để sướng khí muốn thông. Tỳ vận thấp đi, khí vượng huyết hoạt, thì đau sẽ hết. Bài thuốc này là bài thuốc tổ của chứng can tỳ khí huyết bất hòa, bài Tiêu dao tán của đời sau chính là từ bài này mà hóa ra. Thầy Nhan ứng dụng bài thuốc này không chỉ giới hạn ở các chứng đau của phụ nữ, phàm các chứng đau đầu, chóng mặt, ù tai, đau lưng, chân lạnh, tim hồi hộp, tâm thủy, sa sút trí tuệ, di chứng sau trúng phong thuộc can tỳ bất hòa cũng thường sử dụng. Như trị chứng tâm thủy, thầy cho rằng bệnh cơ của nó chính là dương khí hư nhược không thể hóa thủy, huyết không lợi thì thành thủy. Do đó trị nên ôn dương lợi thủy, hoạt huyết hóa ứ. Trên lâm sàng thường dùng Đương quy thược dược tán hợp với Sâm phụ thang, Linh quế truật cam thang cùng dùng, và gia thêm các vị thuốc hoạt huyết lợi thủy như Hổ phách, Trạch lan, Ích mẫu thảo, Tô mộc, có thể thu được công hiệu tương đắc ích chương. (Hồ Hiểu Trinh)