Trư Linh
[Tên gọi khác] Thỉ linh (Trang Tử), Thỉ đoạn trư thỉ (Thần Nông bản thảo kinh), Địa ô đào (Bản thảo đồ kinh), Dã trư thực (Đông bắc dược thực chí), Trư thỉ linh (Tứ Xuyên trung dược chí), Dã trư phẩn (Chiết Giang).
[Nguồn gốc] Trư linh, lần đầu tiên được ghi chép trong “Thần Nông bản thảo kinh”. Là hạch nấm khô của nấm Trư linh Polyporus umbellatus (Pers.) Fries, họ Nấm lỗ. Mọc trên rễ cây sồi, cây phong, cây bạch dương, cây thích, cây sồi trong rừng. Phân bố ở Thiểm Tây, Sơn Tây, Hồ Nam, Hồ Bắc và các tỉnh vùng Đông Bắc. Đa phần là hoang dã, cũng có giống trồng.
[Thu hái và chế biến] Thu hái vào mùa xuân và mùa thu, loại bỏ đất cát, phơi khô, dùng sống.
[Quy cách sản phẩm] Sản phẩm được phân loại theo kích thước và chất lượng thành các quy cách đặc biệt, loại một, loại hai và đóng gói chung. Loại tốt nhất là loại có kích thước lớn, vỏ ngoài màu đen, mặt cắt ngang màu trắng, bóng và nặng. Sản phẩm từ Thiểm Tây nổi tiếng nhất.
Theo quy định của “Dược điển Trung Quốc” (ấn bản năm 2010, phần một): Sản phẩm này chứa độ ẩm không được quá 14,0%; tổng tro không được quá 12,0%; tro không tan trong axit không được quá 5,0%. Tính theo sản phẩm khô, hàm lượng ergosterol (C28H44O) không được ít hơn 0,070%.
[Tính vị] Ngọt, nhạt, bình. Quy kinh thận, bàng quang.
[Công hiệu Của Trư Linh] Lợi tiểu thẩm thấp.
[Ứng dụng Của Trư Linh]
Tiểu tiện bất lợi, phù thũng tiêu chảy: Vị thuốc này khí mỏng vị nhạt, tính trầm giáng, lợi khiếu hành thủy, là thuốc chủ yếu trừ thấp lợi thủy. Dùng cho các chứng phù thũng do thủy thấp đình trệ, dùng riêng một vị cũng có hiệu quả. Ví dụ, “Tử mẫu bí lục” chữa chứng phù thũng từ chân đến bụng ở phụ nữ có thai và “Dương thị sản nhũ phương” chữa chứng phù thũng toàn thân, tiểu tiện bất lợi, đều dùng riêng vị trư linh tán bột, hòa với nước nóng uống. Các chứng bàng quang tích thủy do biểu tà chưa giải, thủy thấp nội đình, có thể dùng bài Ngũ linh tán trong “Thương hàn luận”. Trường hợp phù thũng, tiêu chảy do tỳ hư thấp thịnh, phối hợp với bạch truật, trạch tả, phục linh, ví dụ bài Tứ linh tán trong “Danh y chỉ chưởng”. Nếu thủy nhiệt hỗ kết, âm hư tiểu tiện bất lợi, phối hợp với hoạt thạch, a giao, ví dụ bài Trư linh thang trong “Thương hàn luận”. Trường hợp vị tràng hàn thấp, tiêu chảy không dứt, thường phối hợp với hoàng bá, nhục đậu khấu tán bột, làm hoàn với cơm, ví dụ bài Trư linh hoàn trong “Thánh tế tổng lục”.
Lâm trọc đới hạ: Vị thuốc này tả bàng quang, lợi tiểu tiện, trừ lâm trọc. Chữa chứng tử lâm ở phụ nữ có thai, “Tiểu phẩm phương” dùng vị thuốc này giã sàng, hòa với nước nóng uống. Trường hợp dùng cho nhiệt lâm, phối hợp với sinh địa hoàng, mộc thông, hoạt thạch, ví dụ bài Thập vị đạo xích thang trong “Y tông kim giám”. Vị thuốc này lợi thấp trọc trừ đới hạ, đặc biệt thích hợp cho chứng thấp độc đới hạ, ví dụ bài Chỉ đới phương trong “Thế bổ trai bất tạ phương”.
Thấp nhiệt hoàng đản: Vị thuốc này thẩm lợi giúp tà thấp thủy trừ khỏi cơ thể qua đường tiểu tiện. Chữa chứng hoàng đản thấp nặng hơn nhiệt, phối hợp với phục linh, bạch truật, ví dụ bài Trư linh tán trong “Bản thảo đồ kinh” và bài Nhân trần ngũ linh tán trong “Kim quỹ yếu lược”. Chữa chứng hoàng đản ở trẻ sơ sinh, phối hợp với trạch tả, nhân trần hao, sinh địa hoàng, ví dụ bài Sinh địa hoàng thang trong “Y tông kim giám”.
[Liều lượng và cách dùng] Sắc uống, 6~12g.
[Lưu ý khi sử dụng] Người không có thấp thủy kiêng dùng.
[Dược luận]
* “Thần nông bản thảo kinh”: “Lợi thủy đạo.”
* “Trân châu nang”: “Thẩm tiết, chỉ khát, lại chữa lâm thũng.”
* “Bản thảo cương mục”: “Chữa lâm thũng cước khí, bạch trọc, bạch đới, tử lâm ở phụ nữ có thai, thai thũng, tiểu tiện bất lợi.” “Lợi tiểu tiện có công hiệu tương tự phục linh. Nhưng khi dùng trong thuốc bổ thì không bằng phục linh.”
* “Bản thảo diễn nghĩa”: “Trư linh có công hiệu hành thủy mạnh, dùng lâu ngày tất tổn hại chính khí, làm mờ mắt người.”
Nội dung mang tính tham khảo cho người học Đông Y, nếu bạn không hiểu Y vui lòng không tự ý sử dụng. Cần đuợc tư vấn của thầy thuốc trước khi sử dụng để tránh tác dụng không mong muốn.
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
