Đông y gọi Tỳ Vị là gốc của hậu thiên. Tại sao lại là gốc của hậu thiên? Chúng ta muốn sống khỏe mạnh thì phải ăn uống, mà thức ăn nạp vào phải dựa vào sự vận hóa của Tỳ Vị mới có thể được cơ thể tiêu hóa và hấp thu. Nếu chức năng vận hóa của Tỳ Vị có vấn đề, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc hấp thu các chất dinh dưỡng, từ đó gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Vì vậy, đạo dưỡng sinh nên lấy việc điều dưỡng Tỳ Vị làm đầu. Nhà y dược học Trung y nổi tiếng đời nhà Minh là Trương Giới Tân (hiệu Cảnh Nhạc) đã chỉ ra trong “Cảnh Nhạc Toàn Thư”: “Vị khí là vua của dưỡng sinh… Do đó, người dưỡng sinh tất phải lấy Tỳ Vị làm đầu.”
Trong thực tiễn lâm sàng, cùng với sự thay đổi của thời đại, sự thay đổi trong ăn uống và thói quen sinh hoạt, sự khác biệt của môi trường xã hội, thì các bệnh Tỳ Vị gây ra trong xã hội hiện đại – nơi cơm no áo ấm, văn minh vật chất phát triển cao độ, con người ăn quá nhiều đồ béo ngọt đậm vị, sinh hoạt không điều độ, lao động nghỉ ngơi mất cân bằng, áp lực tinh thần trong công việc lớn – đã có những thay đổi to lớn so với lý luận về Tỳ Vị thời Lý Đông Viên. Ngoài việc bị bệnh do ngoại cảm “lục dâm” (Phong, Hàn, Thử, Thấp, Táo, Hỏa), thì ô nhiễm không khí do nước thải công nghiệp, khí thải ô tô v.v… đã trở thành những yếu tố gây bệnh ngoại cảm mới. Còn việc ăn uống đồ béo ngọt ngậy, hút thuốc nghiện rượu, ham ăn đồ lạnh, lao tâm quá độ, an nhàn quá mức, thiếu rèn luyện, tình chí không thông suốt (cảm xúc tiêu cực) do áp lực công việc lớn v.v… lại trở thành những yếu tố chủ yếu gây nội thương Tỳ Vị trong thời hiện đại.
Tỳ Vị là gốc của hậu thiên, tinh hoa dinh dưỡng của toàn thân đều dựa vào sự vận hóa và chuyển hóa của Tỳ Vị. Nếu chức năng Tỳ Vị bị tổn thương, thì vận hóa sẽ rối loạn, thủy dịch trong cơ thể không thể chuyển hóa bình thường, ứ đọng lại mà sinh thấp, sinh đàm, ảnh hưởng đến sự vận hành của khí huyết và biến sinh thành các loại bệnh tật. Ví dụ như các bệnh thường gặp, phổ biến hiện nay như bệnh mạch vành tim, cao huyết áp, mỡ máu cao và tiểu đường, đều liên quan đến sự rối loạn vận hóa của Tỳ Vị
Về ăn uống nên thực hiện nguyên tắc “bớt chua tăng ngọt”, tức là ăn ít đồ chua và ăn thêm đồ ngọt một cách thích hợp. Mùa hè nóng nực mưa nhiều, cuối hè (trường hạ) ứng với Tỳ, nắng nóng (thử nhiệt) dễ kết hợp với thấp tà xâm phạm Tỳ Vị, dẫn đến Tỳ Vị thấp nhiệt, dễ phát sinh các bệnh đường ruột. Tình trạng người ta bị tiêu chảy vào mùa hè nhiều hơn hẳn các mùa khác, đây thực chất chính là biểu hiện Tỳ Vị bị tổn thương. Mùa thu chủ về Táo (khô hanh), bên trong ứng với Phế (Phổi). Phế và Tỳ Vị cùng chủ về khí. Vào đầu thu, thử thấp (nóng ẩm) chưa tan hết, chức năng Tỳ Vị chưa hồi phục hoàn toàn nên rất dễ bị tổn thương. Mùa đông thời tiết lạnh giá, bên trong ứng với Thận. Cái lạnh làm tổn thương Thận rồi liên lụy đến Tỳ Vị.Bốn mùa đều có thể làm tổn thương Tỳ Vị, quanh năm bốn mùa đều phải dưỡng tốt Tỳ Vị thì mới có thể đảm bảo chức năng của ngũ tạng hoạt động bình thường.
Con người mỗi ngày đều phải ăn uống. Thức ăn chúng ta ăn vào trước tiên phải qua sự nghiền nát, tiêu hóa của Vị (dạ dày), sau đó thông qua Tỳ để vận chuyển tinh hoa của thủy cốc (chất dinh dưỡng từ thức ăn, nước uống) đi “phân tán vào Can”, “đi vào Tâm”, “thông suốt đến Phế”, hòa điều trong ngũ tạng, phân bố đến lục phủ, để nuôi dưỡng các tổ chức như tứ chi, da lông, gân xương, cơ bắp, thúc đẩy sự trao đổi chất của cơ thể và duy trì sự sống bình thường. Vì vậy, sự mạnh yếu của chức năng Tỳ Vị quyết định sự thịnh suy của cơ thể. Tỳ Vị vận hóa mạnh mẽ thì mới có thể hóa sinh tinh hoa dinh dưỡng để nuôi dưỡng đầy đủ khí huyết, tạng phủ, kinh lạc, tứ chi và toàn thân.
Người xưa đã sớm chỉ ra rằng, việc điều lý Tỳ Vị là mắt xích quan trọng để làm khỏe mạnh cơ thể và loại trừ bệnh tật. Khi chữa bệnh, nếu chú ý bảo vệ Vị khí (năng lượng hoạt động của dạ dày), tăng cường chính khí (sức đề kháng, năng lượng sống của cơ thể), thì bệnh mạn tính có thể dần dần hồi phục, ngay cả đối với bệnh nhân nguy kịch cũng có thể kéo dài sự sống. Danh y đời Minh Trương Cảnh Nhạc đã đưa ra quan điểm “trị Tỳ Vị để yên ngũ tạng”. Cho nên, đối với nhiều bệnh nhân mắc bệnh mạn tính hoặc bệnh chữa lâu không khỏi, nếu có thể vận dụng tốt nguyên tắc điều lý Tỳ Vị này, khiến ngũ tạng khôi phục lại sự cân bằng, thì có thể cải thiện tình trạng sức khỏe một cách đáng kể.
Ăn uống lành mạnh chính là sự chăm sóc tốt nhất cho Tỳ Vị
Chúng ta thường nói “bệnh tòng khẩu nhập” (bệnh từ miệng mà vào), rất nhiều bệnh là do ăn uống mà ra, đây không phải là lời nói cường điệu để dọa người.
Tuy nhiên, ý nghĩa của câu “bệnh tòng khẩu nhập” ngày nay đã rất khác so với trước đây. Trước đây nói “bệnh tòng khẩu nhập” là vì mức sống của người dân thấp, điều kiện vệ sinh kém, thức ăn không sạch sẽ, từ đó dẫn đến một số bệnh nhiễm trùng đường ruột như bệnh ký sinh trùng, bệnh hệ tiêu hóa v.v… Nhưng cùng với sự tiến bộ của xã hội, mức sống của người dân nâng cao và cơ cấu ăn uống thay đổi, thủ phạm chính gây bệnh đã chuyển từ ăn uống “không sạch” (bất khiết) trước đây thành ăn uống “không điều độ” (bất tiết): ăn uống quá tinh chế, nạp năng lượng cao trong thời gian dài, thịt cá ê hề… Cho nên hiện nay số người mắc bệnh tiểu đường, mỡ máu cao và các bệnh tim mạch, mạch máu não ngày càng tăng. Một số người sau nhiều năm phấn đấu gian khổ đã thành đạt trong sự nghiệp, đang ở độ tuổi sung sức nhất thì lại mắc các bệnh như bệnh mạch vành, đột quỵ. Có người chưa đầy 50 tuổi đã phải đặt mấy cái stent. Tất cả những điều này đều liên quan đến chế độ ăn uống.
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
