Đương Quy phối tế tân ôn kinh tán hàn thông huyết mạch. Hôm nay Thọ Khang Đường xin giới thiệu kinh nghiệm dụng dược của lão trung y Nhan Đức Hình. Bài viết mang giá trị tham khảo cho người học. Người không hiểu y không tự ý sử dụng.
Đương quy vị ngọt mà nặng, chuyên bổ huyết; khí nhẹ mà cay, nên cũng có thể hành huyết. Bổ trung có động, hành trung có bổ, thực là khí dược trong huyết, thánh dược trong huyết. Tế tân tính vị cay ôn, quy kinh phế, thận, thơm thoảng đi khắp, giỏi khai kết khí, tuyên tiết uất trệ, hơn nữa chất nhẹ thanh, có thể lên đến đỉnh đầu, thông lợi tai mắt, bàng đạt trăm hài, không gì không đến, vì tính ôn mà tán hàn chỉ thống lực càng mạnh. Lão nhan trên lâm sàng thường lấy hai vị này tương phối, phàm huyết hư mà trệ, hàn thấp ngưng kết, gân cốt đau nhức, co quắp, không thể ra mồ hôi, dùng vị này ôn thông. Hai vị thuốc đều là tân ôn, tế tân giỏi khai kết khí, đương quy giỏi hành huyết trệ, khí thông huyết hoạt, tán hàn chỉ thống. Trị liệu quyết nghịch, tý chứng, đầu thân đau nhức các chứng, hiệu quả rõ rệt.
1. Tay chân quyết lạnh 《Thương hàn luận· Biện quyết âm bệnh mạch chứng tịnh trị》 nói: “Tay chân quyết hàn, mạch tế dục tuyệt giả, đương quy tứ nghịch thang chủ chi” “Nhược kỳ nhân nội hữu cửu hàn giả, nghi đương quy tứ nghịch gia ngô thù du sinh khương thang chủ chi”. nhan lão trị liệu tay chân lạnh, thường thường tuân theo phương pháp của Trọng Cảnh, phỏng theo ý của đương quy tứ nghịch thang, lấy đương quy và tế tân phối ngũ, ôn kinh tán hàn, dưỡng huyết thông mạch. Lâm sàng phần nhiều dùng cho cước thống, mạch quản viêm, vô mạch chứng và phong thấp tính khớp viêm, chứng thấy tay chân quyết lạnh, hình hàn úy phong, tứ chi khớp gặp lạnh thì đau, mạch trầm tế, lưỡi nhạt rêu trắng, ở trên biện chứng cơ sở, gia nhập đương quy, tế tân chi dược đối, đều có hiệu quả rõ rệt.
2. Sản hậu tý chứng Sản hậu thể đau, trăm mạch hư không, huyết mạch mất dưỡng, kinh mạch co quắp, thuộc phong giả dễ vào dễ ra, thuộc hàn giả dễ vào khó ra, thuộc thấp giả tính chất niêm trệ, càng khó chữa trị. Tế tân ôn thông kinh mạch, khứ phong hàn thấp chi tiêu; đương quy dưỡng huyết hoạt huyết,cố huyết hư chi bản, hai vị hợp dụng trị sản hậu tý chứng vừa vặn hợp phách. nhan lão từng trị Từ mỗ, nữ, 39 tuổi. Cao linh nan sản, trăm mạch hư không, trúng phong hàn, đau đầu,hạ chi phù thũng, tứ chi khớp đau nhức, co duỗi bất lợi, mạch nhu huyền, rêu trắng trệ. sơ phong điều vệ, dưỡng huyết hộ doanh. Bốc phương: Ma hoàng 4.5g, Quế chi 4.5g, Tế tân 4.5g, Bạch truật 9g, Phụ tử 9g, Trạch tả 9g, Trư linh 9g, Phục linh 9g, Bạch chỉ 9g, Thương nhĩ tử 9g, Mạn kinh tử 9g, Phòng kỷ 9g, Khương hoạt 9g, Độc hoạt 9g, Ích mẫu thảo 30g, Thổ miết trùng 4.5g.
Tý chứng mạch lạc vì phong hàn sở xâm, đàm trọc, trở trệ bất thông, thuốc hậu thống thế đã giảm, vẫn hình hàn, tứ chi câu loan, mạo phong thì đau, mặt sắc nhợt nhạt, mạch trầm tế, rêu trắng trệ. Lấy tiền pháp gia hoạt huyết hóa ứ. Trên phương gia Xuyên khung 12g.
3. Đau đầu mặt
Khí thanh dương của lục phủ, tinh hoa của ngũ tạng đều hội tụ lên đầu, là nơi chí thanh chí cao. Nếu khí huyết ứ trệ, tặc phong thừa cơ xâm nhập vào lạc mạch, có thể gây ra đau đầu mặt. Đương quy dưỡng huyết hoạt huyết, mang ý nghĩa “trị phong tiên trị huyết, huyết hành phong tự diệt”, tế tân ôn kinh chỉ thống. Hai vị thuốc hợp dụng, tán hàn hoạt huyết, thì đau đầu mặt có thể được chữa khỏi. Ví dụ như trường hợp của ông Nhan điều trị cho Lưu mậu, nam, 60 tuổi, bị đau dây thần kinh tam thoa đã 5 năm, mỗi khi phát bệnh thì ăn nhai khó khăn, đau từng cơn như kim châm, chớp nhoáng mà đến, đau không có quy luật, mạch tế sác, lưỡi đỏ, rêu lưỡi mỏng. Tặc phong tiềm ẩn trong lạc mạch, lâu ngày ứ trệ, khó mà hóa giải nhanh chóng. Nên trị bằng cách sơ phong trị huyết, lấy ý nghĩa trị phong tiên trị huyết. Bài thuốc: Xuyên Khung 30g, Hồng Hoa 9g, Khương Hoạt 9g, Đào Nhân 9g, Xích Thược 9g, Thạch Nam Diệp 9g, Vọng Giang Nam 9g, Phong Phòng 6g, Sinh Địa 15g, Đương Quy 9g, Sinh Bồ Hoàng (gói) 9g, Tế Tân 3g. 7 thang. Sau khi uống thuốc, triệu chứng thuyên giảm, tiếp tục uống đơn thuốc cũ để củng cố hiệu quả.
[Liều dùng thường dùng] Đương quy 6~15g, Tế tân 3g.
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
