Luận dụng Thương Truật cùng lão Trung Y Nhan Đức Hình. Hy vọng bài hữu ích cho những ai yêu thích Đông Y.
VẬN TỲ THẮNG PHẨM LUẬN THƯƠNG TRUẬT
Thương truật vị cay đắng, tính ấm, nhập kinh tỳ, vị, can. Công năng táo thấp kiện tỳ, giải uất tích uế. Một là giỏi khử thấp, thượng trung hạ đều có thể dùng; hai là giỏi giải uất, đàm, hỏa, thấp, thực, khí, huyết lục uất đều có thể giải; ba là vị thuốc vận tỳ thượng phẩm, khử thấp, hóa đàm, trục ẩm đều là sở trường của nó. Nhan lão lâm sàng hay dùng vị thuốc này, dựa theo quan điểm đàm ứ đồng nguyên cũng như tỳ thống tứ tạng, trong biện trị ứ trọc lâu ngày ngưng kết thường gia thêm Thương truật.
I [KINH NGHIỆM DÙNG THƯƠNG TRUẬT]
1. Thương Truất là vị yếu dược trừ thấp. Nhan lão thường dùng Thương truật để táo thấp, thấp đi thì tỳ tự khỏe, tỳ khỏe thì thấp tự hóa, tác dụng rộng mà cách dùng cũng nhiều. Như các chứng thấp nhiệt song trọng, can dương kiêm thấp, khí hư kiêm thấp, thấp ôn miệng ngọt… đều có thể dùng. Và cho rằng tỳ thống tứ tạng, vận dụng Thương truật điều trị tỳ vị, không chỉ có thể trị liệu bệnh biến của bản tạng, còn có thể trị liệu bệnh biến của tạng khác.
2. Vị thuốc tốt kiện vận tỳ. Bổ tỳ không bằng vận tỳ, vị thuốc vận hành tỳ, làm tỉnh tỳ, đứng đầu phải kể đến Thương truật. Nhan lão chọn Thương truật vận tỳ khai vị; điều trị chứng khó tiêu ở trẻ em, hoặc chứng kém ăn ở người lớn, hiệu quả nhanh chóng như nước dội vào tuyết. Trên lâm sàng, phàm khi cần dùng các thuốc bổ nê trệ, thường phối hợp thêm một vị thuốc Thương Truật, có lợi cho sự hấp thu của tỳ vị, đạt hiệu quả gấp đôi với công sức bỏ ra.
II. Ví dụ về phối hợp thuốc theo chứng
(1) Bệnh Tỳ Vị: Tỳ Vị ở trung tiêu, trị chứng thấp trở trung tiêu, Nhan lão thường dùng Thương Truật làm quân dược, phụ tá thêm Xuyên Phác, Trần Bì, Bán Hạ, Bạch Phục Linh… để kiện tỳ vận trung, thiên hàn thì thêm Quế Chi, Can Khương; kèm nhiệt thì thêm Hoàng Cầm, Sơn Chi, Xuyên Liên. Các vị thuốc khác như Đảng Sâm, Bạch Truật để kiện tỳ bổ hư, Mộc Hương, Hương Phụ, Cam Tùng để lý khí chỉ thống, đều tùy chứng mà gia giảm thích hợp.
(2) Bệnh Can Đởm: Nhan lão dùng Thương Truật phối hợp với Thuỷ Ngưu Giác làm chủ dược, tự lập bài thuốc Tê Trạch Thang (Đổi thành Thuỷ Ngưu Giác, Thương Truật, Trạch Lan, Bại Tương Thảo, Tiên Nhân Đối Tọa Thảo, Bình Địa Mộc, Thổ Phục Linh), điều trị nhiều ca bệnh viêm gan B, đều có hiệu quả tốt. Thời kỳ bệnh viêm gan A lưu hành, đã chế thành viên Thương Truật đơn vị, dùng rộng rãi trong phòng ngừa và điều trị sau bệnh viêm gan A, nhằm đạt được mục tiêu “tứ thời tỳ vượng không bị tà”, “chính khí tồn nội, tà bất khả can”, “thấy bệnh can, biết can truyền tỳ, nên ưu tiên thực tỳ”.
(3) Tiêu Khát Bệnh : Lão Nhan sáng tạo thuyết “Tỳ Tụy đồng nguyên”, ứng dụng pháp vận tỳ để điều trị các biến chứng bệnh tiểu đường do kháng insulin, trên lâm sàng thường dùng Thương Truật kiện trung vận tỳ, khiến tỳ khí kiện vận, không trị khát mà khát tự hết, thường phối hợp với Tri Mẫu, Địa Cẩm Thảo, Sinh Bồ Hoàng…
(4) Uất Chứng (Chứng Uất Ức): Lão Nhan cho rằng Thương Truật khí vị cay nồng, không chỉ trị được thấp uất, còn có thể hành khí để trị khí uất, dùng cho các chứng uất do can tỳ khí uất gây ra như khí, huyết, đàm, hỏa, thực, thấp… thường phối hợp Hương Phụ, Xuyên Khung, Bán Hạ, Uất Kim, Sinh Mạch Nha…
(5) Phong Ôn (Bệnh Phong Nhiệt): Viêm phổi thuộc phạm trù “phong ôn” trong y học cổ truyền, bệnh ôn thường kiêm thấp tà. Thương Truật tính ôn táo, có thể phát hãn, có thể hóa thấp, là thuốc quan trọng để trị thấp ôn. Lão Nhan dùng Thương Truật vị cay chủ khai (khai thông), phối hợp với Hoàng Cầm vị đắng chủ giáng (hạ xuống), dùng cho các chứng bệnh thấp nhiệt uẩn kết ở phần vệ khí.
III. Cách sử dụng và liều lượng
(1) Lưu ý khi sử dụng: Thuốc này tính ấm, người thực nhiệt hoặc âm hư nội nhiệt nên thận trọng khi dùng. Nếu thuộc chứng mắt mờ, táo bón, bụng trướng, can uất hóa hỏa tổn thương âm dịch, nên dùng Thương Truật sao với hắc chi ma, hoặc phối hợp với Thạch Hộc, Mạch Đông, Huyền Sâm dùng chung, thì có thể tránh được tác dụng phụ hao tổn tân dịch và âm dịch.
(2) Liều lượng: Sắc nước uống, 9~15g.
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
