Thọ Khang Đường xin giới thiệu kinh nghiệm dụng dược của lão trung y Nhan Đức Hình. Trong bài này xin giới thiệu về Xuyên Khung
Xuyên khung vị cay, tính ôn, vào kinh can, đởm, tâm bào. Công năng hoạt huyết hành khí, trừ phong chỉ thống, là thuốc phụ khoa quan trọng và là thuốc trị đau đầu quan trọng. 《Bản thảo hối ngôn – Thảo bộ》 nói về xuyên khung: “Thế của xuyên khung đi lên đầu mắt, xuống điều hòa kinh nguyệt, ở giữa khai thông uất kết, là huyết trung khí dược … vị cay, tính dương, khí tốt đi lại mà không có trạng thái âm ngưng dính trệ, tuy vào huyết phận, lại có thể khử hết mọi phong, điều hòa hết mọi khí”.
I [Kinh nghiệm dùng Xuyên Khung]
1. Thuốc chuyên trị đau đầu Xuyên Khung vị cay tính ấm, giỏi khu phong, lại có thể hoạt huyết, có câu “Đau đầu ắt dùng Xuyên Khung”.
Nhan lão dùng Xuyên Khung trị đau đầu, phòng việc tân tán thái quá, tổn thương khí huyết, hoặc phối hợp với Đương Quy, Bạch Thược để hộ doanh huyết, hoặc dùng chung với Hoàng Kỳ, Bạch Truật để cố vệ khí, đều là phép cố bản thanh nguyên.
2. Huyết Trung Khí Dược Nhan lão cho rằng Xuyên Khung một vị, vừa vào khí phận, lại về huyết phận, vào khí phận thì hành khí giải các uất kết, về huyết phận thì hoạt huyết hóa ứ, lâm sàng toàn ở chỗ phối ngũ thích đáng, như Xuyên Khung phối Đương Quy, bổ huyết hóa ứ, có thể trị chứng hung tý hung thống; Xuyên Khung phối Thương Truật, sơ can giải uất, có thể trị liệu tình chí đàm bệnh.
II/ Tùy chứng phối ngũ
(1) Đau đầu: 《Y học Khải Nguyên • Tùy chứng trị bệnh dụng dược》 nói “Đau đầu cần dùng Xuyên Khung”, Xuyên Khung cay ấm thơm xông, đi mà không thủ đặc biệt giỏi đi lên đầu mắt. Nhan lão lâm sàng thường dùng nhiều Xuyên Khung, hoạt huyết thông lạc, dẫn thuốc đi lên não lạc, đạt hiệu quả chỉ thống, phối hợp Khương Hoạt, Cảo Bản, Thạch Nam Diệp, Vọng Giang Nam… để tuyên phát phong tà, điều trị phong hàn, can hỏa, đàm trọc, ứ huyết… gây ra các chứng đau đầu ngoan cố, đều có hiệu quả tốt.
(2) Di chứng sau trúng phong: Nhan lão lấy Xuyên Khung có thể đi lên đầu mắt, cùng với Thủy Điệt, Sinh Bồ Hoàng, Bạch Chỉ, Thông Thiên Thảo, Linh Chi… phối ngũ, hoạt huyết thông khiếu, điều trị di chứng sau trúng phong.
(3) Sa sút trí tuệ do mạch máu não: Người già não tủy dần trống rỗng, nếu tà khí đàm ứ xâm nhập vào não thì khiếu mông, lạc trở, hư thực lẫn lộn, nguyên thần mất đi sự kiện toàn, lấy Xuyên Khung phối ngũ Hoàng Kỳ, Đảng Sâm… để bổ khí hoạt huyết, dẫn huyết đi lên; phối Đan Sâm, Xích Thược, Thạch Xương Bồ… để khứ ứ thông khiếu.
(4) Hung tý tâm thống: Dùng cho chứng hung tý tâm thống do ứ huyết nội trở tâm mạch mà gây ra, ngực buồn bực như nghẹn tắc, hồi hộp đánh trống ngực, động thì thở gấp, lưỡi tím mạch huyền… thường phối hợp với Đan Sâm, Quế Chi, Đàn Hương…
(5) Thống kinh: Phụ nữ đau bụng trước kỳ kinh, bệnh cơ phần nhiều do can uất huyết ứ mà gây ra, Nhan lão lấy Xuyên Khung vừa có thể hành
khí giải uất, lại có thể hoạt huyết chỉ thống, thường phối hợp Đương Quy, Xích Thược, Đào Nhân, Sài Hồ, Hương Phụ… để sơ can hoạt huyết. Dặn dò bệnh nhân trước kỳ kinh 1 tuần bắt đầu uống thuốc, mỗi khi có thể đạt được hiệu quả kinh thông giảm đau.
III/. Phương pháp sử dụng và liều lượng
(1) Sử dụng chú ý: Phàm âm hư hỏa vượng, nhiều mồ hôi và kinh nguyệt quá nhiều thì thận trọng dùng.
(2) Liều lượng: Sắc nước uống, 6~9g. Một vài ca bệnh từng dùng đến 30g.
Thọ Khang Đường chuyên sỉ và lẻ thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một tại Sài Gòn.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2
