Bổ cốt chỉ

Bổ cốt chi (Buguzhi)

【Tên gọi khác】 Hồ cửu tử (Từ Biểu 《Nam Châu Ký》), Bà cố chi, Phá cố chỉ (Đường · 《Dược tính luận》), Bổ cốt điêu (《Bản thảo đồ kinh》), Hắc cố tử, Hồ cố tử (《Trung dược chí》), Cát cố tử (《Giang Tây trung dược, Thiên đậu, Phản cổ chỉ, Phá cố chỉ, Phá hồ chỉ, Bà cố chỉ (《Hòa Hán dược khảo》)。

【Nguồn gốc】 Bổ cốt chi, lần đầu tiên được ghi trong 《Khai Bảo bản thảo》, các sách bản thảo qua các triều đại đều có ghi chép. Vì nó có thể bổ can tráng thận, ích tinh điền tủy, cho nên gọi tên như vậy. Là quả chín của cây thảo dược một năm họ Đậu Bổ Cốt Chỉ – Psoralea corylifolia L.. Chủ sản ở Tứ Xuyên Giang Tân, Hợp Xuyên, Toàn Đường, Hà Nam Thương Khâu, Tân Hương, Bác Ái, Thấm Dương, Tín Dương, Thiểm Tây Hưng Bình, Bàn Hạp, An Huy Phụ Dương, Lục An và những nơi khác.

【Thu hái bào chế】 Mùa thu quả chín thì thu hái cụm quả, phơi khô, xoa lấy quả, loại bỏ tạp chất. Dùng sống hoặc dùng nước muối sao.

【Quy cách sản phẩm】 Lấy thân khô, hạt đầy đặn, màu đen nâu, sạch sẽ là tốt. Lấy nơi sản xuất chia làm Hoài cố tử, Xuyên cố tử. Lấy sản phẩm ở Tứ Xuyên chất lượng tốt hơn.

Theo quy định của “Dược điển Trung Quốc” (ấn bản năm 2010), tạp chất không được vượt quá 5.0%; độ ẩm không được vượt quá 9.0%; tổng tro không được vượt quá 8.0%; tro không tan trong axit không được vượt quá 2.0%. Sản phẩm này được tính theo chế phẩm khô, hàm lượng Bổ Cốt Tố (C₁₁H₄O₃) và (C₁₁H₆O₃) không được ít hơn 0.70%.

[Tính vị quy kinh] Tân, khổ, ôn. Quy kinh thận, tỳ.

[Công năng] Bổ thận tráng dương, cố tinh súc niệu, ôn tỳ chỉ tả, nạp khí bình suyễn. Dùng ngoài tiêu phong khử ban.

[Ứng dụng]

Liệt dương, di tinh, di niệu: Sản phẩm này có vị tân ôn, bổ thận tráng dương, dùng để trị thận dương bất túc, mệnh môn hỏa suy, liệt dương không cử… Thường được phối hợp với Ba Kích Thiên, Nhục Thung Dung, Trầm Hương,… Ví dụ như “Ngự dược viện phương” – Dưỡng chân đan; dùng để trị hạ nguyên hư tổn, tinh hư không có con, di tinh… Thường được dùng cùng với Thỏ Ty Tử, Câu Kỷ Tử, Đậu Đen Ví dụ như “Tập nghiệm lương phương” – Ô Tu Chủng Tử Hoàn; dùng để trị thận quan bất cố, tiểu tiện không tự chủ…
Đau lưng mỏi gối, suy nhược mệt mỏi: Sản phẩm này bổ thận dương,mạnh lưng gối, dùng để trị thận dương bất túc, thận phủ hư hàn, thận hư đau lưng như muốn gãy, đứng lên ngồi xuống khó khăn, cúi ngửa không thuận, xoay trở không được… Dùng cùng vớ Đỗ Trọng, Hồ Đạo Nhục (hạt óc chó). Ví dụ như “Thái Bình Huệ Dân Hòa Tễ Cục phương” – Thanh Nga hoàn; hoặc dùng với Hồ Đạo Nhục để điều trị đau lưng khi mang thai, ví dụ như “Phụ nhân lương phương” – Thông khí tán; hoặc phối hợp với Phòng Phong, Bạch Tật Lê, Nhục Quế… để khứ phong hàn, điều trị thận hư hàn xâm nhập, đau lưng mỏi gối… Ví dụ như “Y Tông Tất Đọc” – Ủy thận hoàn.
Té ngã tổn thương, trật khớp: Sản phẩm này bổ thận kiện cốt, mạnh lưng gối, dùng để trị can thận bất túc, xương cốt mất ấm dưỡng, phát thành cử chỉ chậm chạp, trật khớp… Thường được phối hợp vớ Hồng Hoa, Đương Quy, Đan Sâm ..
Ỉa chảy kéo dài, Tỳ Thận Dương hư gây nên chứng ngũ canh tả.
- Tỳ thận dương hư gây ngũ canh tả. Mỗi sáng tầm 5-6h sáng đau bụng đi cầu. Thường dùng với Ngũ vị tử, Nhục đậu khấu, Ngô thù du (ví dụ: “Tứ Thần Hoàn” trong “Hiệu Chú Phụ Nhân Lương Phương”).
- “Nhị Thần Hoàn” (trong “Bản Thảo Cương Mục”) phối hợp với Nhục đậu khấu và Mộc hương (“Tam Thần Hoàn”).
- “Đạm Liêu Tứ Thần Hoàn” (trong “Cảnh Nhạc Toàn Thư”) gia thêm Mộc hương, Tiểu hồi hương để trị tỳ thận hư, ngũ canh tả.
- Phối hợp với Bạch truật, Can khương để ôn trung kiện tỳ, cầm tiêu chảy (ví dụ: “Tiết Tả Phương” trong “Thụy Trúc Đường Tập Nghiệm Phương”).
- Thận không nạp khí, hư hàn suyễn khái, Bổ thận, trợ dương, chữa hư suyễn. Tạng phủ hư tổn, nam nữ hư lao. Bổ tỳ thận, làm ấm tạng phủ, ích nguyên khí, chữa hư lao.
Liều dùng : 6-10g sắc thuốc hoặc làm hoàn, tán; dùng ngoài lượng vừa đủ
- Chú ý: Tính ấm táo, hại âm, động hỏa. Không dùng cho âm hư hỏa động, di tinh, tiểu ra máu, tiểu ngắn, mắt đỏ, miệng đắng, lưỡi khô, táo bón, nội nhiệt, khát, dễ đói, thấp nhiệt thành nuy, cốt yếu vô lực.