Hoàng Đản là gì? nguyên nhân gây nên Hoàng Đản. Cùng Thọ Khang Đường tìm hiểu về bệnh Hoàng Đản nhé.
【Khái niệm về bệnh Hoàng Đản】
Vàng da, với các triệu chứng chính là mắt vàng, nước tiểu vàng, mặt vàng, và toàn thân vàng, đặc biệt là vàng mắt, thường bắt đầu từ mắt vàng sau đó lan ra toàn thân.
Triệu chứng này trong “Hoàng Đế Nội Kinh” được gọi là “hoàng đản”, và trong các y thư cổ đại sau này có các tên gọi như “hoàng đản”, “cốc đản”, “tửu đản”, “nữ lao đản”, “hắc đản”, “dương hoàng”, “âm hoàng”, “cấp hoàng”, “ôn hoàng”. Dưới đây sẽ thảo luận về các loại vàng da khác nhau trong cùng một mục.
【Phân biệt】
Các chứng hậu thường gặp của bệnh Hoàng Đản
Vàng da do thấp nhiệt: Mắt vàng, toàn thân vàng, màu vàng tươi, có thể kèm theo sốt, khát nước, bứt rứt trong lòng, mệt mỏi, đầy bụng, chán ăn, sợ dầu mỡ, buồn nôn, nôn mửa, nước tiểu sẫm màu hoặc ít, đại tiện khô, lưỡi vàng nhớt, mạch hoạt sác.
Vàng da do hàn thấp: Mắt vàng, da vàng, màu vàng tối, ăn ít, chán ăn, bụng đầy trướng, tứ chi nặng nề, sợ lạnh, tay chân lạnh, tiểu tiện không lợi, đại tiện lỏng, lưỡi trắng nhờn, mạch nhu hoãn hoặc trầm trì.
Vàng da do ôn độc: Bệnh khởi phát đột ngột, vàng da tăng nhanh, mắt và da đều vàng sậm, màu như vàng, sốt cao, khát nước, bồn chồn không yên, hoặc mê sảng, chảy máu cam, chảy máu chân răng, nôn ra máu, đại tiện ra máu, da xuất hiện vết bầm, lưỡi đỏ sậm, rêu lưỡi vàng nhờn, khô ít tân dịch, mạch sác.
Vàng da do ứ huyết: Da vàng, màu tối, mặt xanh tím hoặc đen sạm, hoặc dưới sườn có khối u, đau tức, hoặc bụng dưới đau trướng mà tiểu tiện lại lợi, da có thể thấy mạch máu nổi như mạng nhện, hoặc sốt nhẹ, hoặc đại tiện phân đen, lưỡi tím tối hoặc có vết ứ huyết, mạch huyền sáp hoặc tế sáp.
Vàng da do tỳ hư huyết hư: Da vàng không tươi, mệt mỏi, hồi hộp mất ngủ, chóng mặt, móng tay không hồng, lưỡi nhạt, mạch hoạt tế.
Phân biệt và phân tích
Vàng da do thấp nhiệt: Chứng này thuộc phạm vi “dương hoàng”. Đặc điểm lâm sàng chủ yếu là bệnh ngắn, màu vàng tươi, rêu lưỡi vàng nhờn, mạch hoạt sác hoặc huyền sác. Nguyên nhân do thấp nhiệt tích tụ ở trung tiêu, hun đốt can đởm, dịch mật tiết ra ngoài, thấm vào da gây vàng da. Thường phân biệt ba loại sau: ① Nhiệt nặng hơn thấp: Biểu hiện nhiệt rõ, sốt khát nước, bứt rứt muốn nôn, tiểu tiện ít và đỏ, đại tiện táo, rêu lưỡi vàng nhờn, mạch huyền sác; ② Thấp nặng hơn nhiệt: Biểu hiện thấp rõ, đầu nặng, người mệt, bụng đầy trướng, chán ăn, khát nhưng không muốn uống, tiểu tiện không lợi, đại tiện lỏng, rêu lưỡi vàng dày nhờn, mạch hoạt hơi sác, hoặc nhu hoãn; ③ Thấp nhiệt đều nặng: Sốt khát nước, đầu nặng, người mệt, bụng đầy trướng, tiểu tiện vàng đỏ, đại tiện táo hoặc dính không thông, rêu lưỡi vàng dày nhờn, mạch huyền sác hoặc hoạt sác. Điều trị chủ yếu là thanh nhiệt lợi thấp. Nhiệt nặng hơn thấp thì thanh nhiệt lợi thấp, phụ thông tiện. Thấp nặng hơn nhiệt thì lợi thấp hóa trọc, phụ thanh nhiệt; thấp nhiệt đều nặng thì thanh nhiệt lợi thấp, phụ giải độc hóa trọc, làm cho thấp nhiệt phân lợi qua đại tiểu tiện
Vàng da do hàn thấp và thấp nhiệt: Cả hai đều do thấp trệ ở trung tiêu, dịch mật không lưu thông bình thường, tràn ra ngoài gây vàng da. Tuy nhiên, vàng da do thấp nhiệt thuộc dương hoàng, màu sắc tươi như vỏ cam, còn vàng da do hàn thấp thuộc âm hoàng, màu sắc xám xịt như khói. Vàng da do thấp nhiệt có thời gian bệnh ngắn hơn, trong khi vàng da do hàn thấp kéo dài hơn. Lưỡi của người bị thấp nhiệt có rêu lưỡi vàng nhầy, còn người bị hàn thấp có rêu lưỡi trắng nhầy. Mạch của thấp nhiệt là hoạt sác hoặc huyền sác, còn mạch của hàn thấp là trầm trì hoặc nhu tế. Dựa trên màu sắc vàng da, kết hợp với tiền sử và triệu chứng, hai loại này dễ dàng phân biệt. Vàng da do hàn thấp do hàn thấp trệ ở trung tiêu, dễ làm tổn thương dương khí của tỳ vị, điều trị nên chủ yếu là ôn hóa hàn thấp, kết hợp với kiện tỳ hòa vị.
Vàng da do dịch độc và thấp nhiệt: Cả hai đều thuộc dương hoàng, màu vàng tươi. Vàng da do dịch độc còn gọi là “cấp hoàng” hoặc “ôn hoàng”, do cảm nhiễm dịch độc thời khí, bệnh tình nặng hơn, da và mắt có màu vàng sậm. Vàng da do thấp nhiệt khởi phát chậm, vàng da tăng dần, có thể kèm theo sốt hoặc không, miệng khô đắng, tâm trạng bứt rứt, bệnh ở khí phận. Vàng da do dịch độc chắc chắn có sốt cao, khát nước nhiều, bồn chồn không yên, hoặc thấy thần hôn mê, tà vào dinh huyết, lưỡi đỏ sậm, rêu lưỡi vàng nâu, có thể thấy chảy máu cam, chảy máu chân răng, nôn ra máu, đại tiện ra máu, nổi ban trên da. Bệnh nặng nhanh chóng xuất hiện tinh thần uể oải, hôn mê; thấp nhiệt kết hợp với độc, uất lại hóa hỏa, ép dịch mật tràn ra ngoài da, nên xuất hiện các triệu chứng nhiệt độc thịnh, điều trị bằng cách thanh nhiệt giải độc, lương huyết khai khiếu.
Vàng da do ứ huyết và hàn thấp: Cả hai đều thuộc âm hoàng, có đặc điểm khởi phát chậm, màu vàng xám xịt không tươi. Tuy nhiên, cơ chế bệnh và biểu hiện lâm sàng khác nhau. Vàng da do ứ huyết thường do can uất khí trệ, lâu ngày thành ứ; hoặc do vàng da thấp nhiệt kéo dài không khỏi, thấp uất khí cơ bất lợi, ứ tích ở can đởm, dịch mật không lưu thông bình thường gây vàng da. Đặc điểm lâm sàng: vàng da xám xịt, mặt đen sạm, da có ban tím hoặc xuất huyết, đau tức vùng hạ sườn. Vàng da do hàn thấp có đặc điểm là sợ lạnh, chân tay lạnh, mệt mỏi, chán ăn, bụng đầy, đại tiện lỏng, rêu lưỡi trắng nhầy, mạch trì. Vàng da do ứ huyết bệnh tình dai dẳng hơn vàng da do hàn thấp, khó chữa khỏi nhanh. Điều trị chủ yếu là hoạt huyết hành ứ, nhuyễn kiên tán kết, dùng bài thuốc “Đại Hoàng Thử Trùng Hoàn”.
Vàng da do tỳ hư huyết hư: Chứng này do lao lực nội thương hoặc bệnh lâu ngày làm tỳ vị hư nhược, khí huyết suy tổn, can mất sự nuôi dưỡng, sơ tiết không thông.
dịch mật tràn ra ngoài gây vàng da, còn gọi là “hư hoàng”.** Điểm phân biệt: da toàn thân vàng, màu sắc xám xịt không tươi, kèm theo chóng mặt, hồi hộp, mất ngủ, lưỡi nhạt và các triệu chứng khí huyết suy nhược. Điều trị nên kiện tỳ bổ khí dưỡng huyết.
Tài liệu tham khảo:
– “Kim Quỹ Yếu Lược · Hoàng Đản Bệnh Mạch Chứng và Điều Trị”: “Bệnh cốc đản, sốt rét không ăn được, ăn vào thì chóng mặt, tức ngực, lâu ngày phát vàng da là cốc đản.
– “Bàng quang cấp, bụng dưới đầy, toàn thân vàng, trán đen, chân nóng, do đó thành hắc đản, bụng đầy như có nước, đại tiện chắc chắn đen, lúc trong. Đây là bệnh nữ lao, không phải do nước. Bụng đầy khó chữa.
– “Bệnh hoàng đản do rượu, chắc chắn tiểu tiện không thông, triệu chứng là trong lòng nóng, chân nóng.”
– “Y Học Tâm Ngộ”: “Hoàng đản do thấp nhiệt, vàng như vỏ cam, vỏ bách, do hỏa khí mà sáng bóng, gọi là dương hoàng. Lại có hoàng đản do hàn thấp, vàng như màu khói, tối tăm không sáng, hoặc tay chân lạnh, mạch trầm tế, gọi là âm hoàng. … Trong đó có người bị tổn thương do ăn uống, gọi là cốc đản; tổn thương do rượu, gọi là bạch tửu đản; mồ hôi nhuộm áo, gọi là hoàng hãn, đều thuộc loại dương hoàng. … Trong đó có nữ lao đản, thuộc loại âm hoàng. … Lại có người bệnh lâu ngày, và người già, tỳ vị suy nhược, mặt mắt vàng, màu sắc tối tăm không sáng, đây là chân khí của tạng phủ lộ ra ngoài, phần nhiều khó chữa.”
Cần tư vấn về bệnh Vàng Da hoặc các loại thuốc bắc chính phẩm, thuốc bắc loại một hãy liên hệ với Thọ Khang Đường.
Tiệm thuốc bắc Quận 2 – Số 94 Vũ Tông Phan, Phường An Phú, Quận 2.
